In de aanloop naar het 50 jarig jubileum wordt in elk nummer aandacht besteed aan de geschiedenis van China NU. Dit artikel gaat over de jaargangen 6 tot en met 10, de periode 1981-1985. De auteur is Jaap Post; lid sinds 2000, voorzitter van 2001 tot 2008, adviseur van het bestuur en lid van het Comité van Aanbeveling.
China NU bijna een halve eeuw jong
Er is in de afgelopen decennia meer dan eens geprobeerd om een tijdschrift over China te publiceren. Geen van die pogingen is een lang leven beschoren geweest. We zijn er dan ook terecht trots op dat ons tijdschrift China Nu al bijna 50 jaar bestaat. Dit is te danken aan de grote inzet van diverse hoofdredacteuren en redacties, allen vrijwilligers. Dankzij hun creativiteit en doorzettingsvermogen kon in de loop van vele jaren een kwalitatief aantrekkelijk blad over China worden gepubliceerd. Terugbladerend neem ik u graag mee naar de periode 1981 – 1985.
Schuivende panelen
Na de dood van Mao treden in China grote veranderingen op die uitmonden in een ingrijpende hervorming van het economisch beleid. Begonnen wordt met de geleidelijke privatisering van de productie in veruit de grootste sector van de Chinese economie, de landbouw. Bekend is de uitspraak van de nieuwe leider Deng Xiaoping dat de kleur van de kat er niet toe doet als hij maar muizen vangt. En die muizen komen; een groeiend aantal buitenlandse bedrijven vestigt zich in een toenemend aantal speciale economische zones. Dat nieuwe beleid heeft in China tegenstanders, mensen die vinden dat de kleur van de kat er wel toe doet. Dat laatste speelt in China maar ook daarbuiten. Er komt in China en internationaal een herwaardering van de betekenis en de rol van Mao Zedong.
China Nu wordt kwartaalblad
China Nu heeft het financieel moeilijk. Ondanks protest stopt het Nederlands Comité voor Ontwikkelingssamenwerking haar subsidie aan de VNC. Dit betekent ook het einde van de financiering van de betaalde medewerker van de redactie. Tot overmaat van ramp gaat door de economische crisis ook de drukker failliet en moet een andere drukker worden gevonden. Er worden een paar belangrijke besluiten genomen: In plaats van zes keer verschijnt China NU met ingang van jaargang 7 vier keer per jaar en gaan de prijzen van abonnementen en losse nummers omhoog.
De redactie wordt gewijzigd. Hoofdredacteur is Kees van Galen, student Moderne Aziatische Geschiedenis. Andere redactieleden zijn onder meer Marilou den Outer en Stefan Landsberger.
De redactie besluit om aan een drietal onderwerpen meer aandacht te besteden. In de eerste plaats aan de activiteiten van de VNC, omdat de meeste lezers lid zijn van de VNC. In de tweede plaats aan de betrekkingen tussen Nederland en China. In de derde plaats aan actuele discussies over China. Er komt ook een kroniek over China met als onderwerpen: Binnenland, Economie, Buitenland, Wetenschap en Cultuur.
Duikboten en de VNC
Taiwan houdt in het begin van de jaren tachtig de gemoederen bezig. Het gaat dan om de al of niet levering van duikboten aan Taiwan. Gelet op de slechte economische situatie zou levering een belangrijke bijdrage aan de werkgelegenheid betekenen. De VNC kijkt daar anders tegenaan. Bij de oprichting van de VNC in 1977 wordt immers vastgesteld dat de VNC voorstander is van het één-Chinabeleid dat ook het standpunt is van de Nederlandse regering. Die heeft in 1972 een protocol ondertekend waarin Nederland het Chinese standpunt respecteert dat Taiwan een provincie van China is. De order wordt door de VNC dan ook gezien als in strijd met het protocol van 1972. In 1980 richt het bestuur van de VNC zich daarom in een brief aan de Tweede Kamer tegen de ‘Taiwan Order’. In 1981 wordt zelfs het initiatief genomen tot een tweede brief die ondertekend werd door 15 personen uit de wereld van handel, wetenschap en cultuur. Bovendien werd een persconferentie gehouden waarin vanuit verschillende gezichtshoeken protest wordt aangetekend. De persconferentie is een succes, met grote belangstelling van pers en radio.
Overigens beslist de regering van Agt dat de levering moet doorgaan. De relatie met China lijdt daar tijdelijk onder en de groei van de handelscijfers blijft ver achter bij die van de buurlanden. Van Agt gaat enkele jaren later opnieuw op bezoek in Beijing, maar dan als Commissaris van de Koningin in Noord-Brabant. Hij staat daar aan de wieg van de vestiging van een zusterrelatie tussen de provincies Noord-Brabant en Jiangsu.
Het proces tegen de Bende van Vier
Het proces tegen de Bende van Vier vormt in zekere zin de afsluiting van de Culturele Revolutie.
Het zijn onderwerpen die in China Nu in veel artikelen worden besproken. In het eerste nummer van de zesde jaargang staan maar liefst zes artikelen over het proces en ook in latere nummers komt het onderwerp terug. Vooral de rol van Jiang Qing, de vrouw van Mao, komt in diverse artikelen aan de orde en het oordeel van de auteurs is bepaald niet gelijkluidend. In een van de artikelen wordt gewezen op de vele en grote verdiensten van Jiang Qing. Bij de VNC is zelfs een boek te koop over het proces.
Het gelijk van Prof. Wertheim
Op de oprichtingsbijeenkomst van de VNC voorspelt professor Wertheim dat de jonge vereniging moeilijke tijden tegemoet zal gaan omdat de jonge vereniging zich zowel op verbreding als op politieke aspecten wil richten. Wertheim vreest voor “overheersing door politieke stromingen en partijen” en hij krijgt al snel gelijk. Bij een aanzienlijke groep is er eenzijdige belangstelling en wordt Chinees beleid in discussies en artikelen als ”juiste” standpunten verdedigd. Vaak is sprake van “onkritische goedpraterij” en ontbreekt het aan een vruchtbaar discussieklimaat. Dit mondt soms uit in zeer ingrijpende conflicten.
De kleur van de kat doet er wel toe
Binnen de VNC wordt de revolutionaire ontwikkeling naar een meer marktgericht beleid nauwgezet gevolgd. Volgens een deel van de leden doet de kleur van de kat er wel degelijk toe en gaat het beleid teveel de kapitalistische kant op. China kan voor deze leden niet meer als gidsland fungeren en hun belangstelling voor China verflauwt. Veel politiek teleurgestelde leden zeggen hun lidmaatschap dan ook op. Ondanks de toestroom van nieuwe leden daalt het ledenaantal in drie turbulente jaren van ruim duizend naar bijna achthonderd.
China en zijn relatie met de Sovjet-Unie en Israël
Elk kwartaal geeft China Nu een overzicht van de jongste ontwikkelingen in China onder de kopjes Binnenland, Economie, Wetenschap, Cultuur en Buitenland. Onder het kopje Buitenland komt regelmatig de verhouding met de Sovjet-Unie aan de orde. Tussen China en de Sovjet-Unie blijkt het niet zo erg te boteren. China wil daar wel verbetering in brengen. De Sovjet-Unie moet dan wel: 1. zijn troepenmacht aan de Chinese grens verminderen, 2. stoppen met zijn militaire steun aan Vietnam en 3. zijn troepen terugtrekken uit Afghanistan. China baseert deze voorwaarden op de ‘Vijf Principes van Vreedzame Co-existentie’ die in de Chinese Grondwet zijn verankerd. Het gaat dan onder meer om wederzijds respect voor soevereiniteit en territoriale integriteit, wederzijdse non-agressie, geen inmenging in elkaars interne aangelegenheden en gelijkwaardigheid. Toetsstenen die nog niets aan actualiteit hebben verloren.
De politiek van China ten opzichte van Israël is klip en klaar: Israël moet zich terugtrekken uit alle Arabische gebieden die het in 1967 bezet heeft inclusief Jeruzalem. De steun van de VS aan Israël wordt afgekeurd, ook al omdat dit volgens Beijing de radicale Arabische landen naar de kant van de Sovjet-Unie drijft.
