Jaap Post
Er is in de afgelopen decennia meer dan eens geprobeerd om een tijdschrift over China te publiceren. Geen van die pogingen is een lang leven beschoren geweest. We zijn er dan ook terecht trots op dat ons tijdschrift China Nu al bijna 50 jaar bestaat. In de aanloop naar het 50 jarig jubileum zullen we in elk nummer aandacht schenken aan de geschiedenis van China NU. In dit nummer gaan we verder met de jaargangen 11 tot en met 15, de periode 1986-1990. De auteur is Jaap Post; lid sinds 2000, voorzitter van 2001 tot 2008, momenteel adviseur van het bestuur en lid van het Comité van Aanbeveling.
‘Ni Hao’
Halverwege de jaren tachtig heeft de VNC een belangrijk aandeel in de voorbereiding en uitvoering van de tv- en radiocursus ‘Ni Hao’ van de stichting Teleac. Zo schrijft Harry Floor, lid van de redactie van China NU, het cursusboek ‘China’. Het is een in groot formaat uitgegeven boek, fraai vormgegeven en rijk geïllustreerd. In ruim 300 bladzijden beschrijft het de vele veranderingen in de periode 1975-1985 en plaatst die ook tegen de achtergrond van soms eeuwenoude ontwikkelingen. Ook bij de uitzendingen levert de VNC een belangrijke bijdrage. De cursus wordt door 12.000 mensen gevolgd en is een groot succes. De cursus legt de VNC geen windeieren, per saldo neemt het aantal leden met ruim 160 toe. China Nu profiteert nog eens extra door een groei van het aantal abonnementen van niet-leden met 145. Noemenswaardig is ook dat 20 bedrijven worden ingeschreven als bedrijfslid. Aan de weg timmeren blijkt te lonen.
Breed palet aan activiteiten
De VNC doet echter veel meer dankzij een groot aantal vrijwilligers. Zonder uitputtend te willen zijn geeft het onderstaande daarvan een beeld. Zo begint de VNC begin jaren tachtig met het geven van taalcursussen Chinees. Het blijkt een succes: In de periode 1985-1986 worden volgens China NU in maar liefst zestien steden taalcursussen gegeven aan bijna 260 cursisten. De VNC heeft een eigen bibliotheek die bijna dagelijks wordt bezocht. Het aantal boeken is in 1985 gegroeid tot ruim 1100 en er zijn abonnementen op ongeveer 75 tijdschriften. De VNC houdt zich ook bezig met de verkoop van boeken, papierknipsels etc. Vooral voor boeken is de belangstelling groot, hoewel de levertijden toen nog lang waren. Een andere activiteit heeft betrekking op Chinese tijdschriften. In Nederland zijn er in die tijd ongeveer 2000 abonnementen op Chinese tijdschriften. Ongeveer een derde daarvan wordt door de VNC verzorgd. En wat te denken van de activiteit Chinese postzegels, waar verzamelaars zich abonneren op de toezending van Chinese postzegels. Weer een heel andere activiteit is meer bedrijfsgericht en heeft vooral betrekking op het verstrekken van bedrijfsinformatie. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de organisatie van reizen naar China. Hier begint de VNC al vroeg mee, eind jaren zeventig van de vorige eeuw, waarna het spoedig wordt ondergebracht bij de Stichting Reizen. Veel van de genoemde activiteiten vormen het verdienmodel om andere activiteiten van de vereniging mogelijk te maken. En daarvoor is niet altijd voldoende geld beschikbaar.
China NU aan een zijden draad
Een van die andere activiteiten is het tijdschrift China NU. In 1990 moet de VNC bezuinigen. Daar komt bij dat het rapport van een door de VNC ingestelde commissie van goede diensten concludeert dat “het blad qua inhoud nauwelijks tegemoetkomt aan de wensen van het lezerspubliek”. Er dreigt een wel heel drastische beperking van het budget voor het blad en het bestuur toont zich niet erg buigzaam om daar verandering in aan te brengen. De redactie heeft weinig hoop dat de Algemene Ledenvergadering (ALV), waar besluiten over de bezuinigingsvoorstellen worden genomen, hier anders over zal beslissen. Zo zou het eerste nummer van 1990 ook wel eens haar laatste kunnen zijn. Verrassend genoeg spreken vele leden op de ALV hun grote waardering uit voor de inhoud van China NU. De bezuiniging op China NU wordt aanzienlijk teruggeschroefd en de redactie voelt zich gesterkt om haar werkzaamheden voort te zetten.
Gorbachev
“De belangrijkste gebeurtenis van 1985 buiten China”, zo ziet de Chinese pers volgens China NU de verkiezing van Gorbachev tot secretaris-generaal van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie. In die tijd beschouwt men de Sovjet-Unie nog steeds als een groter gevaar dan de Verenigde Staten. Dit komt vooral door, zoals Deng Xiaoping het formuleert “de drie obstakels”: de Russische steun aan de Vietnamese bezetting van Cambodja, de Russische invasie in Afghanistan en de Russische troepen aan de Chinese grens. Toch wordt zowel in China als in de Sovjet-Unie de behoefte aan betere betrekkingen gevoeld. De rubriek Buitenland van China NU besteedt dan ook regelmatig aandacht aan de pogingen om op dat punt vooruitgang te boeken en de vorderingen die daarbij worden gemaakt. Vooral bij studenten die hopen op meer politieke democratie is Gorbachev met zijn Glasnost en Perestroika populair. Tegelijkertijd zien de Chinese leiders hierin een gevaar.
De dood van Hu Yaobang
De economische liberalisatie in China blijkt een succes, de Chinese economie groeit als kool. Nu er meer economische vrijheid is, groeit het verlangen naar meer politieke vrijheid, vooral onder studenten. Maar ook in de partij leven gedachten over politieke hervormingen, in het bijzonder bij Hu Yuaobang, de secretaris-generaal van de Communistische Partij. Maar die gedachten vinden geen gehoor bij zijn collega’s, hij wordt in januari 1987 afgezet. Op 15 april 1989 sterft Hu Yaobang aan een hartaanval. De studenten zien in hem een martelaar en gaan massaal de straat op, en ook andere groeperingen sluiten zich bij hen aan. De toenmalige partijsecretaris, Zhao Ziyang, pleit voor een dialoog met de studenten. Maar het mag niet baten, hij wordt afgezet en “een verrader van de partij” genoemd. De harde lijn geeft de toon aan. De protesten gaan echter door en er verrijst op het Tian’anmenplein tegenover het portret van Mao een 10 meter hoog gipsen beeld van de ‘Godin van de Vrijheid’. Het vertoont een opvallende gelijkenis met het Amerikaanse Vrijheidsbeeld.
4 Juni 1989
Het tweede nummer van 1989 van China Nu opent met de reacties van drie vriendschapsverenigingen, de VNC, de Belgische en de Duitse, op de gebeurtenissen in China. Zij spreken hun ontzetting, verbijstering en veroordeling uit over het bloedbad dat is aangericht onder voor meer vrijheid demonstrerende studenten. Het nummer is voor een groot deel gewijd aan ooggetuigenverslagen, een aantal daarvan is om veiligheidsredenen anoniem. Daarbij zijn de namen van Chinezen die in de artikelen worden genoemd om die reden gewijzigd. Ook zijn er geen foto’s geplaatst die de Chinese overheid zou kunnen gebruiken om mensen op te pakken. Het eerste artikel gaat over de gebeurtenissen voorafgaande aan het bloedbad, het is van de hand van Gwendolyn Tates. Zij is in Beijing “ter opwachting van de economische delegatie die koningin Beatrix en prins Claus zou vergezellen” bij hun bezoek aan China. Op het laatste moment wordt echter vanwege de spanningen besloten om dit bezoek niet door te laten gaan.
Ook het derde nummer van 1989 is gewijd aan de studentendemonstraties en de bloedige afloop daarvan. De feiten worden op een rijtje gezet en geanalyseerd. Ook komen verschillende visies aan bod. Internationaal wordt China getroffen door sancties. Overigens besluit de Europese Gemeenschap in 1990 hun sancties grotendeels in te trekken.
